De ‘Tweede Nassau Ateliers’ is een gebouw met 30 werkplaatsen voor (beeldend) kunstenaars. Dit pand valt niet onder het z.g. Broedplaatsenbeleid van de Gemeente Amsterdam. De kunstenaars opereren zelfstandig en zijn voor hun werk individueel te benaderen. Voor gemeenschappelijke, zakelijke belangen hebben de kunstenaars zich georganiseerd in de ‘Vereniging Tweede Nassau Ateliers’ en zijn als zodanig via het bestuur aanspreekbaar. Toewijzing van ateliers verloopt via de Commissie Ateliers en (Woon)Werkpanden, volgens de voor de CAWA geldende regels. (info: cawa.wonen.amsterdam.nl)
Lokatie
Het ateliergebouw aan de 2e Nassaustraat staat op het zogeheten Witteneiland, zo vernoemd naar de Wittenstraat die het doorkruist, eiland genoemd omdat het ligt ingeklemd tussen de oude Singel-gracht, Kattensloot, en de noordelijke rest van de middeleeuwse Kostverlorenvaart.
Van bouw tot leegstand (1905-1969)
Het Witteneiland was onderdeel van de 19de-eeuwse ring rond de Amsterdamse binnenstad, en volkswijk. Op de begane grond waren veel winkeltjes en werkplaatsen gevestigd, en er woonden veel kinderen. Het huidige ateliergebouw werd daar gebouwd als lagere school voor de heel Witteneiland. Die functie bleef tot de crisis in de twintiger jaren van de vorige eeuw. Tijdens de crisisjaren kwam het gebouw in bezit van het Rijk en werd het een herscholingswerkplaats voor volwassenen. In 1963 kwam het gebouw leeg, en werd het gevonden door mensen op zoek naar een tijdelijke ruimte. Zo vonden er feesten plaats waar ook uitgever Johan Polak en choreograaf Hans van Maanen zich lieten zien. Ondertussen veranderde ook de situatie in de buurt: terwijl de stadsvernieuwing gestart werd, verdween veel bedrijvigheid uit het gebied, er kwamen steeds meer kinderloze ‘starters’ in de buurt wonen, dat wil zeggen studenten, krakers, mensen van buitenlandse komaf. Voor het gebouw aan de 1e Nassaustraat werd al snel een nieuwe publieke functie gevonden: het werd (tot ongeveer 1974) een school voor schipperskinderen. Vervolgens kwam daar het kantoor van het ABC, de opvolger van de zgn Schoolnood Advies Dienst.
Van leegstand tot ateliergebouw (1969-1989)
In 1969 vonden beeldend kunstenaars hun weg naar het verscholen, voormalige schoolgebouw aan de Tweede Nassaustraat: de eerste was de in Suriname geboren schilder Jan Quintus Telting, die er tot aan zijn overlijden een atelier zou gebruiken, en binnen enkele maanden volgden anderen. Daartoe werd (in 1969) de Stichting Woon en Werkruimte voor Kunstenaars ingeschakeld. Het complex rond één binnenplaats werd gesplitst in de delen 1e en 2e Nassaustraat. Op de 1ste Nassaustraat verscheen na de splitsing eerst een pharmaceutische groothandel, en vervolgens theatergroep BeWTH, later opgevolgd door theatergroep Bart Stuyf, die gedurende vijftien jaar ook een tent op de binnenplaats had voor voorstellingen. Het ateliergebouw aan de Tweede Nassaustraat 8 was van meet af aan geen kraakpaleis maar ateliergebouw, er werd gewoon huur betaald. Het monument daarvoor werd opgericht in 1974, toen Mary Schoonheyt (huurster van ‘lokaal 4’, ) haar atelier verhuurde aan cineast Paul Verhoeven, die er de atelierscènes draaide waarin acteurs Rutger Hauer en Monique van de Ven hun hoofdrollen in de verfilming van Jan Wolkers’ Turks Fruit vertolkten: het romantische artiestenbestaan in een wat vervallen gebouw.
De sanering van een ateliergebouw (1998-2007)
In 1990 werden de stadsdelen opgericht. Deze kregen het onroerend goed van het Gemeentelijk Grondbedrijf (c.q. de gemeente) eerst in beheer, en later formeel in bezit. Daarmee kwam het pand 2e Nassaustraat in eigendom van het stadsdeel Westerpark. In 1991 werd een geregistreerde vereniging opgericht. Een ‘werkgroep gebouw’ werd belast met klein onderhoud, reparaties en vorstbeveiliging, en mede dankzij de vereniging legden de huurders een brandmeld-systeem aan, aangesloten op door het gebouw verspreidde brandblussers. In 1998 veranderde het stadsdeel van beleidslijn: het ateliergebouw was niet langer vergeten gemeentelijk eigendom, maar een gebouw dat volgens normen beheerd diende te worden, en bouwkundig gesaneerd. Stadsdeel en vereniging werden partners in dit proces, dat in 2007 werd afgerond.
Tweede Nassau Ateliers
In 2007 besloten de gebruikers, allen lid van Vereniging Tweede Nassaustraat 8, het ateliergebouw een naam te geven (Tweede Nassau Ateliers) en werd deze website online gebracht.